بعضی چیزها هستند که چه خوشمان بیاید چه نه ممکن است روزی گریبان‌گیرمان شوند. حالا بیایید این قدرها هم به موضوع منفی نگاه نکنیم؛ قرار نیست در اینجا درباره یک بیماری یا مفهوم غم‌انگیز مشابه دیگری صحبت کنیم؛ بلکه قرار است درباره موضوعی ساده ولی در عین حال بسیار مهم در مورد بیمه شخص ثالث خودرو صحبت کنیم که توجه به آن برای همه افراد می‌تواند حائز اهمیت باشد؛ به زبان ساده قرار است در این مطلب در این مورد صحبت کنیم که چرا بهتر است این روزها در رانندگیمان بیش از اینکه مراقب تصادف با یک لندکروز یا پورشه باشیم، باید مراقب تصادف با یک سراتو سایپایی یا یک مزدا 3 باشیم! به زبان تخصصی و بیمه‌ای هم می‌خواهیم در مورد مفهومی به اسم قاعده نسبی صحبت کنیم
اصلاً مسأله چیست؟
از این روزها که نوسانات ارزی و ممنوعیت ورود خودروهای خارجی به کشور، قیمت‌های بازار خودرو را به طور روزانه افزایش می‌دهد هم اگر بگذریم، در روزهای ثبات هم شاهد قیمت‌هایی عجیب در بازار خودرو کشور بودیم. قیمت‌های بالای خودرو هم برای شرکت‌های بیمه و هم برای مردم عادی از جهاتی می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ چرا که شاید یک تصادف ساده با یک خودروی یک میلیاردی بتواند یک خسارت ده‌ها میلیونی به بار آورد؛ خسارتی که می‌تواند به اندازه ارزش کل یک خودروی عادی در کشور باشد. از این نظر، راهکاری که شرکت‌های بیمه برای رفع این دغدغه به کار برده‌اند، مطرح کردن قاعده نسبی است.
قاعده نسبی در بیمه به چه معناست و چه اهمیتی دارد؟
توجه به این نکته مهم است که قاعده نسبی، صرفاً مربوط به مسأله مورد بحث در این مطلب نیست. یکی از دوراهی‌های همیشگی در بیمه کردن اموال، میزان ارزشی است که برای اموال اعلام می‌شود. برای مثال، زمانی که برای یک خودرو بیمه بدنه می‌خریم، باید ارزش خودرو را چه قدر اعلام کنیم؟ طبیعی است که ممکن است در هنگام خرید بیمه، دقیقاً ارزش خودرو را برابر با ارزش بازار آن اعلام نکرده باشیم. در این شرایط، در صورتی که خسارتی وارد شود، شرکت بیمه چند حالت را در نظر می‌گیرد:
. درصورتی‌که ارزش خودرو را دقیقاً برابر با ارزش بازار اعلام کرده باشیم که طبعاً مشکلی وجود ندارد.
. در صورتی هم که ارزش خودرو را بالاتر از ارزش بازار اعلام کرده باشیم، اولاً شرکت بیمه اصل را بر حسن نیت ما می‌گذارد و بابت اعلام ارزش بیش از ارزش بازار ما را جریمه نمی‌کند و ثانیاً مطابق با ارزش بازار خودرو، به ما خسارت می‌دهد.
. حال درصورتی‌که ارزش خودرو را کمتر از ارزش بازار اعلام کرده باشیم، شرکت بیمه در زمان پرداخت خسارت، از قاعده نسبی استفاده می‌کند. مثلاً فرض کنید ارزش خودروی ما 100 میلیون تومان باشد ولی در زمان خرید بیمه بدنه، ارزش آن را 70 میلیون تومان اعلام کرده باشیم. اگر خدای نکرده یک خسارت 10 میلیون تومانی به خودروی ما وارد شود، شرکت بیمه به طور نسبی عمل می‌کند و به جای پرداخت خسارت 10 میلیون تومانی، 7 میلیون تومان خسارت به ما می‌دهد. یکی از تحلیل‌هایی که از این رفتار شرکت‌های بیمه می‌شود این است که شرکت‌های بیمه این کار را به این دلیل انجام می‌دهند که در زمان خرید بیمه، ارزش خودرو یا به طور کلی هر مالی را حداقل برابر با ارزش بازار آن اعلام کرده باشیم.
بهتر است هنگام خرید بیمه بدنه، ارزش خودرو را دقیقاً برابر با ارزش بازار اعلام کنیم.
با توجه به آنچه ذکر شد، به نتیجه می‌رسیم که در بیمه کردن اموال (مثل خرید بیمه بدنه خودرو، خرید بیمه آتش سوزی منزل یا …) بهتر است ارزش اعلامی را حداقل برابر با ارزش بازار اعلام کنیم و از پایین‌تر اعلام کردن ارزش اموال جداً خودداری کنیم؛ اما کارکرد اصلی قاعده نسبی که در این مطلب قصد پرداختن به آن را داشتیم، با بحثی که شد کمی متفاوت است.
اگر با یک خودروی گران‌قیمت تصادف کنیم، تکلیف چیست؟
همان طور که گفته شد، یکی از ترس‌های البته به جای ما در صورت رانندگی در شهری که این روزها خودروهای میلیاردی در آن چندان کم نیستند، این است که اگر خدای نکرده با آنها تصادف کنیم، چگونه باید از پس خسارت وارده به آنها بر بیاییم؟
برای پاسخ به این سؤال اولاً به مفهوم سقف خسارات مالی در بیمه شخص ثالث می‌پردازیم و بعد به نحوه جبران خسارات وارده به خودروهای لوکس که مربوط به مبحث قاعده نسبی می‌شود خواهیم پرداخت.
سقف خسارت مالی در بیمه شخص ثالث چیست و چرا توجه به آن مهم است؟
سقف خسارت مالی بیمه شخص ثالث، به معنای حداکثر مبلغی است که شرکت بیمه در هر بار استفاده از بیمه شخص ثالث نسبت به پرداخت آن متعهد می‌شود. این میزان هر ساله از سمت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی اعلام می‌شود. برای مثال در سال 97 و در زمان نگارش این مطلب، این سقف، حداقل 7 میلیون و 700 هزار تومان و حداکثر 154 میلیون تومان است. اگر تاکنون با مفهوم سقف خسارت مالی آشنا نبوده‌اید و اصلاً نمی‌دانید بیمه شخص ثالث خودرویتان چه سقفی برای جبران خسارات مالی دارد، میتوانید بیمه نامه شخص ثالث خودرویتان را نگاه کنید. این عدد به صورت شفاف بر روی بیمه‌نامه نوشته شده است. ضمناً توصیه دوستانه ما این است که اگر قبلاً هم با مفهوم پوشش خسارات مالی در بیمه شخص ثالث سر و کار نداشته‌اید، در آینده و در هنگام خرید بیمه شخص ثالث، همیشه این میزان را حداکثر انتخاب کنید.
ضمناً به جز سقف خسارات مالی، مفهومی به نام سقف خسارت جانی نیز در بیمه شخص ثالث وجود دارد که ما به عنوان خریدار، نمی‌توانیم در هنگام خرید بیمه تغییری در آن ایجاد کنیم. از این نظر، خیلی هم اهمیتی ندارد که به آن توجه کنیم.
هر چه سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالثتان بیشتر باشد در صورت بروز حادثه، بیمه خسارت بیشتری می‌پردازد.
خسارت وارده به خودروهای گران قیمت یا لوکس را چگونه باید جبران کرد؟
در پاسخ به این پرسش، بهتر است بگوییم الان یا در گذشته؟ چراکه در حال حاضر، قوانین نسبت به گذشته تغییر کرده است و اگر احیاناً خاطره‌ای از گذشته در این زمینه در ذهن خود دارید، بهتر است آن را با قوانین جدید، تغییر دهید.
قاعده نسبی به بررسی موضوع پرداخت خسارت برای خودروهای گران قیمت و لوکس می‌پردازد.
در گذشته در صورتی که به یک خودروی گران قیمت، فرضاً 50 میلیون تومان خسارت وارد می‌شد، اولاً خسارتی به میزان حداکثر سقف خسارت مالی بیمه‌نامه پرداخت می‌شد. به فرض، اگر بیمه شخص ثالث مقصر، بیمه‌ای با حداکثر سقف تعهدات مالی 10 میلیون تومانی بود، شرکت بیمه، 10 میلیون تومان خسارت به زیان‌دیده پرداخت می‌کرد. خب احتمالاً سؤالی که به طور منطقی برایتان پیش آمده است این است که تکلیف 40 میلیون تومان باقی‌مانده چه می‌شد؟
در این شرایط، زیان‌دیده می‌توانست به دادگاه مراجعه کند و کار را حتی تا توقیف اموال مقصر هم پیش ببرد! از این نظر خب می‌توان گفت که شرایطی که در گذشته حاکم بوده است، واقعاً ترسناک بوده است اما خب این مژده را به شما می‌دهیم که شرایط فعلی، این قدرها هم ترسناک نیست.
در حال حاضر، شرکت‌های بیمه در هنگام پرداخت خسارت‌های مبلغ بالا، از قاعده نسبی استفاده می‌کنند. به این معنا که از نظر شرکت بیمه، حداکثر ارزش عرف یک خودرو، به میزان نصف دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام است. این میزان دیه هر ساله توسط قوه قضائیه اعلام می‌شود. برای مثال، در سال 97 این میزان حدوداً 308 میلیون تومان است؛ بنابراین حداکثر قیمت عرف یک خودرو از دیدگاه شرکت بیمه در سال 97، 154 میلیون تومان است؛ در نتیجه:
. اگر به یک خودروی یک میلیارد و 570 میلیون تومانی، صد میلیون تومان خسارت بزنیم، از نظر شرکت بیمه، گویی 10 میلیون تومان خسارت زده‌ایم. چون که ارزش عرف یک خودرو از نظر بیمه 1 دهم ارزش این خودرو است، پس میزان خسارت وارد شده هم با همین نسبت 1 دهم در نظر گرفته می‌شود. حال درصورتی‌که سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالث خودروی ما، 30 میلیون تومان باشد، شرکت بیمه 10 میلیون تومان به زیان دیده پرداخت می‌کند. نکته بعد این است که اگر در هنگام خرید، بیمه شخص ثالث خودروی ما با سقف تعهد 7 میلیون و 700 هزار تومانی خریداری شده باشد، زیان‌دیده می‌تواند شکایت کند و میزان 2 میلیون و 300 هزار تومان از ما دریافت کند.
. اگر به یک خودروی 157 میلیون تومانی، 100 میلیون تومان خسارت بزنیم، شرکت بیمه به میزان سقف تعهدات مالی، به زیان‌دیده خسارت می‌دهد. برای مثال اگر خوش‌شانس باشیم و بیمه شخص ثالثی با سقف تعهدات 30 میلیونی خریداری کرده باشیم، شرکت بیمه 30 میلیون تومان خسارت می‌دهد و مابقی خسارت را باید خودمان پرداخت کنیم.
با توجه به دو مثال فوق، یک نتیجه‌گیری جالب توجه این است که در هنگام رانندگی از تصادف با خودروهایی در مرز قیمتی 150 میلیون تومان باید بیشتر ترسید تا خودروهای میلیاردی!
حداکثر ارزش عرف یک خودرو به میزان نصف دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام یعنی 157 میلیون تومان است.
ضمناً به عنوان مالک یک خودروی لوکس (منظور خودرویی با ارزش بیشتر از 150 میلیون تومان) حتماً باید بیمه بدنه بخریم. زیرا در صورتی که خسارت زیادی به خودرویمان وارد شود، مابه‌التفاوت خسارت را می‌توانیم از بیمه بدنه دریافت کنیم. برای مثال، در صورتی که خدای نکرده به خودروی یک میلیارد و 570 میلیونی ما، 100 میلیون خسارت وارد شود و شرکت بیمه بعد از اعمال قاعده نسبی، به ما 30 میلیون تومان خسارت پرداخت کند، می‌توانیم با استفاده از بیمه بدنه خودرویمان، 70 میلیون مابه‌التفاوت را دریافت کنیم. البته که به دلیل پیچیده نکردن موضوع، از کم کردن فرانشیز و … در این مثال خودداری شده است.
بنابراین می‌توان این نتیجه گیری را از موضوع داشت که با وجود قاعده نسبی در بیمه، تصادف با یک خودروی 150 الی 160 میلیونی به مراتب می‌تواند ضرر و زیان بیشتری به ما وارد کند تا تصادف با یک خودروی 1 میلیارد تومانی!